تغییرات رواناب و رسوب در خاک‌های با مقادیر رس متفاوت طی دو بارش متوالی

بررسی فرسایش خاک، بدون ساده­‌سازی شرایط آزمایش، مشکل و گاهی غیرممکن است. محتوی رس خاک با پایداری خاک‌دانه­‌ها و نفوذ، ارتباط معنی­‌داری دارد که در مقادیر مختلف رس به‌صورت معکوس یا مستقیم نمایان می‌شود. خصوصیات خاک­ نیز طی رگبارهای متوالی تغییر یافته و در نتیجه بر میزان تولید رواناب و رسوب اثر می­گذارند. از این‌رو پژوهش حاضر تلاش نمود با استفاده از شبیه­‌ساز باران و کرت­‌های فرسایشی تولید رواناب و رسوب طی رگبارهای متوالی در خاک­‌های با محتوی رس مختلف را بررسی نموده و اثر سایر عوامل متداخل را حذف کند. در این راستا کرت­های 1.5 مترمربعی با ترکیب صفر، 10، 20، 30 ، 40 و 50 درصدی از خاک رس در خاک فاقد رس، هر کدام در سه تکرار (مجموعاً 18 کرت) به‌مدت نیم ساعت تحت دو آزمون متوالی بارش به شدت 70 میلی­متر در ساعت و با فاصله زمانی 24 ساعته قرار گرفتند. نمونه­‌برداری و حجم­سنجی رواناب طی رگبارها در هر 2.5 دقیقه انجام گرفت. با توجه به مقادیر مشاهده­ای­، غلظت رسوب در آزمون دوم 1.5 تا 2 برابر بالاتر از آزمون اول بود (میانگین کل برای آزمون­های اول و دوم به‌ترتیب 9.2 و 15 گرم در لیتر)، اما حجم رواناب تولیدی از ترکیب صفر و 10 درصدی خاک رس، در آزمون اول بالاتر (به‌ترتیب مقادیر 2613 و 2045 میلی­لیتر) و در سایر ترکیب­ها، حجم رواناب در آزمون دوم بالاتر بود (مقادیر 2694، 2677، 2315 و 2752 میلی­لیتر به‌ترتیب برای ترکیب­های 20، 30، 40 و 50 درصد رس). نهایتاً تحلیل­های آماری نیز نشان داد که در تمامی درصدهای ذکر شده از ترکیب رس، اختلاف مقادیر رواناب و رسوب بین آزمون­های بارش اول و دوم معنی­دار (0.01>p) است. نتایج موید تغییرات معنی­دار در ویژگی­های عرصه پژوهش طی زمان و نیز اثر بالای محتوی رس خاک در کمیت و کیفیت پدیده فرسایش است.